سوال : آیا مانتو و غیره جایگزین چادر می‌شود؟
به نظر ما بحث‌هایی که در باب پوشش زن می‌شود بحث‌های خوبی است منتهی باید توجه کنید که از هجوم تبلیغاتی غرب متأثر نباشد، اگر متأثر از آن شد، خراب خواهد شد مثلا بیائیم با خودمان فکر کنیم که حجاب داشته باشیم اما چادر نباشد، این فکر غلطی است.
(زن از دیدگاه مقام معظم رهبری صفحه 31)
از آنجا که سنگ بنای تربیتی مردان و زنان جامعه دامان پر مهر و عطوفت مادر است و با عنایت به این موضوع که بیش از نیمی یا بیشتر افراد جامعه کنونی ما را زنان تشکیل می‌دهند که نقش مهمی در بنای بنیادی جامعه دارند، ضرورت دارد این قشر عظیم و نیرومند جامعه تحت تعلیم صحیح احکام حقه الهیه قرار گیرند.
شایسته است زنان در امور اجتماعی که از روی ضرورت با آن مواجه می‌شوند با حفظ حجاب فاطمی سعی نمایند خود متکفل امور مربوط به خویش شده تا روابط بین زن و مرد کنترل شود. به عنوان مثال اگر پزشکان زن عهده دار امور بانوان بیمار گردند و یا اساتید زن به امر تدریس در مراکز علمی بپردازند، دیگر نیازی به اختلاط بین زن و مرد نخواهد بود و طبعا معصیتی هم رخ نخواهد داد.
از طرفی مشایخ بزرگوار ما از جمله شیخ مفید (ره) در کتاب «احکام النساء» در این رابطه می‌فرمایند: زنان در خانه‌ها مستور بمانند و از منزل خارج نشوند مگر ضرورتی آن را اقتضاء کند.
(احکام النساء، جلد یک، صفحه 55)
علاوه بر این حین خروج از منزل، نباید آرایش کنند و نباید زیبایی‌های خود را نیز در معرض دید نامحرم قرار دهند، چنانچه خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرمایند: "و قرن فی بیوتکن و لا تبرجن" سوره احزاب، آیه 32 ترجمه: در خانه‌های خود بمانید و آرایش و زیبایی‌های خود را برای نامحرمان ظاهر نکنید.
بنابراین چنانچه اضطرار شما را به خارج از خانه کشاند نباید "متبرجات" باشید. با چنین وصفی اگر زنان بخواهند برای انجام امور ضروری از منزل خارج و احیانا با نامحرم روبرو شوند، خدای متعال حجاب را برای آنان در چند جای قرآن تشریع می‌کند. یکی از آن موارد، آیه‌ی 31 سوره نور است که حدود و نحوه حجاب و پوشش زن و عدم اظهار زینت‌هایش را بیان کرده است و دیگری آیه‌ی 59 سوره احزاب تحت عنوان "آیه جلباب" است.
بر آن شدیم تا در این مقاله ادله‌ای مختصر از چادر از زبان آیات، روایات و فتاوی جمع آوری کنیم.
حجاب در کلام قرآن کریم
"یا أیها النبی قل لأزواجک و بناتک و نساء المؤمنین یدنین علیهن من جلابیبهن ذلک أدنی أن یعرفن فلا یؤذین و کان الله غفورا رحیما"سوره احزاب، آیه 59 ترجمه: ای پیامبر به زوجه‌های خود و دختران خود و زن‌های مؤمنین بگو خود را به چادرهای خویش بپوشانند، این نزدیک تر است که آنها را به ستر و عفاف بشناسند پس فساق و اراذل، متعرض آنها نشوند و اذیت به آنها نکنند و خداوند آمرزنده و مهربان است.
آیه‌ی ذکر شده یکی از آیاتی است که دلالت بر وجوب حجاب و پوشش زن دارد. بنابر اقوال مفسرین و برخی از فقهاء عظام، لفظ "جلباب" در این آیه همان "چادر" در فارسی و "عبا" در عربی است. در اینجا بد نیست اشاره‌ای به اقوال مفسرین و اهل لغت پیرامون لفظ "جلباب" داشته باشیم.
صحاح: جلباب، عبارت است از چادر.
نهایه: جلباب، عبارت است از چادر و عبا.
لسان العرب: جلباب، جامه‌ای است از چارقد وسیع تر از عبا و بلندتر.
صاحب تفسیر اطیب البیان: جلابیب جمع جلباب و آن چادر و خمار و روبند است.
صاحب تفسیر المیزان: جلابیب جمع جلباب است و آن ثوب و پوششی است سراسری که جمیع بدن را می‌پوشاند و یا خمار است که از روی سر شروع شده ]همه بدن از جمله[ سر و چهره زن را می‌پوشاند.
بنابراین چنانچه ملاحظه می‌‌کنیم از نظر علم تفسیر و آراء مفسرین، معنی جلباب در آیه شریف "... یدنین علیهن من جلابیبهن..." پوشش سراسری است که از آن به چادر، عبا، رداء و کساء تعبیر آورده می‌شود. لذا جلباب یک پوشش سراسری است که از روی سر شروع شده و تا قدمگاه زن را می‌پوشاند پس جلباب مانتو نیست.
بد نیست اشاره‌ای به کلام آیت‌الله العظمی سید عبدالله شیرازی در کتاب "الرسالة الرجبیة فی حکم النظر إلی النساء الأجنبیة" داشته باشیم. ایشان می‌فرمایند: «... قبلا در نجف اشرف با مساعدت طلاب و فضلای لبنان در مورد زنان لبنانی که به زیارت مرقد مطهر حضرت علی (ع) می‌آمدند در این صدد بر آمدیم تا این مطلب ]پوشش زنان[ را اجرا کنیم چه آنکه آنها قبل از این تجدد شومی که بر لبنان وارد گردید؛ عبا و رداء داشتند ولی اخیرا به همان لباس متصل به بدن اکتفاء می‌کنند و این از آثار شوم آزادی بی‌بند و بار زنان است و از وقتی شروع شد که لبنان محل تاخت و تاز افراد مسرف و از خدا بی خبر و آلوده قرار گرفت. بنابراین درست نیست آنچه که اخیرا به زبان‌ها آمده و نزد بعضی از زن‌ها معمول شده و به عنوان "حجاب اسلامی" خوانده می‌شود که تنها به لباسی که ظاهر بدن را می‌پوشاند بی آنکه برجستگی‌های بدن را بپوشاند، اکتفاء کنند و برای خود استدلال می‌کنند که این نوع پوشش حجاب اسلامی است.
نمی‌دانم اگر این طرز پوشیدن لباس حجاب اسلامی باشد آیا سابقا تا حال زنان با عفت که حجاب داشتند، حجاب اسلامی نبود یا همه زن‌ها قبلا زیادتر از حد واجب حجاب اسلامی خود را می‌پوشاندند؟ نه چنین است، این مطالب تازه از دروازه‌های غرب وارد شرق شده و این غذای مسموم از غرب است که به خورد امت اسلامی زیر ماسک دین می‌دهند. خداوند همه‌ی را از شر اشرار و لغزش‌ها حفظ کند.»
در اینجا به برخی از آراء مفسرین پیرامون آیه‌ی شریفه اشاره می‌کنیم:
صاحب تفسیر اطیب البیان می‌فرماید: "یدنین علیهن من جلابیبهن" جلابیب: جمع جلباب است و چادر و خمار و روبند است و به سر و صورت بیندازند. "یدنین" که مستورات باشند و مکشوفات نباشند مثل نصاری و کفار. نمی‌دانم آیا امروزه این آیه‌ی شریفه را نمی‌دانند یا اعتناء به آن نمی‌کنند؟!
صاحب تفسیر منهج الصادقین می‌فرماید: "یدنین" یعنی نزدیک گردانند و فرو گذارند "علیهن" بر رو و پهلوهای خود "من جلابیبهن" چادرهای خود را یعنی وجوه (چهره‌ها) و ابدان (بدن‌ها) را بدان بپوشانند.
صاحب تفسیر اثنی عشری می‌فرماید: "یدنین علیهن من جلابیبهن" یعنی نزدیک بیاورند و فروگذارند بر رو و پهلوهای خود چادرهای خود را، یعنی صورت و ابدان را بپوشانند.


حجاب در روایات
حجاب حضرت فاطمه زهرا (س)
کیفیت و پوشش حجاب حضرت فاطمه زهرا (س) هنگامی که می‌خواستند به مسجد بروند برای محاجه با أبوبکر درباره غصب فدک و میراث و خلافت و غیر آن این‌گونه بود: هنگامی‌ که أبوبکر و عمربن خطاب اتفاق کردند بر منع حضرت فاطمه (س) از فدک و این خبر به آن حضرت رسید، مقنعه‌شان را بر سر پیچیدند و خود را در میان عبا قرار دادند و اطراف خود، از سر و صورت و سایر بدنشان را تا پاهایشان به آن پوشانیدند و رو کردند به جانب مسجد در میان یاران و خدمتگزاران و زنان قوم خود، و بقدری لباس‌هایشان بلند بود که هنگام راه رفتن پایشان را به دامن آن می‌نهادند و مانند رسول خدا راه می‌رفتند تا وارد شدند در مسجد بر أبوبکر که در میان گروهی از مهاجرین و انصار و غیره بود. بعد پرده‌ای در مقابل آن حضرت کشیده شد و نشستند. سپس ناله‌ای بر کشیدند که جمعیت به گریه و ضجه درآمد، سپس حضرت کمی آرام شد تا از شیون مردم کاسته شد، پس شروع به سخنرانی نمودند با حمد و ثنای خداوند و درود بر پیامبر، باز جمعیت گریه کردند، پس از آنکه آرام شد، به سخن خود تا آخر آن خطبه‌ی معروفه و احتجاجاتشان با أبوبکر و سایرین ادامه دادند...
حجاب حضرت زینب (س)
یحیی مازنی گفت: مدت زیادی در مدینه در همسایگی خانه حضرت أمیرالمؤمنین بودم. نزدیک خانه‌ای که زینب دختر حضرت علی در آن س ت داشت. به خدا قسم نه شخص زینب را دیدم و نه صدای او را شنیدم. هرگاه می‌خواست برای زیارت جدش رسول الله از خانه خارج شود شبانه می‌رفت و حضرت امام حسن از طرف راستش و امام حسین از طرف چپ او و حضرت أمیرالمؤمنین پیشاپیش او حرکت می‌کردند. وقتی نزدیک قبر شریف می‌رسیدند أمیرالمؤمنین جلوتر می‌رفتند و قندیل‌ها را خاموش می‌کردند. یک بار امام حسن دلیل این کار را سوال کردند، حضرت فرمودند: می‌ترسم کسی به خواهرت زینب نگاه کند. منبع: فاطمة الزهرا، بهجة قلب المصطفی / صفحه 642
نزدیک ترین حالت زن به خدا
رسول اکرم از اصحابشان سوال فرمودند: زن چیست؟ جواب دادند: عورت است. حضرت فرمودند: چه وقت به خدا نزدیک تر است؟ پس ندانستند. چون حضرت فاطمه این مطلب را شنیدند، فرمودند: نزدیک ترین حالت زن به پروردگارش زمانی است که ملازم قعر خانه‌اش باشد. آن گاه پیامبر فرمودند: فاطمه پاره تن من است. منبع: فاطمة الزهرا، بهجة قلب المصطفی / حدیث 24، صفحه 273
فتاوی و اقوال فقهاء
سوال:آیا مانتو و غیره جایگزین چادر می‌شود؟
آیت الله العظمی سید عبدالله شیرازی و صاحب جواهر:...تنها پوشیدن ظاهر بدن و مو و غیره کافی نیست بلکه بر زن "جلباب" یعنی عبا یا چادر واجب است. صاحب جواهر تصریح به لزوم آن ]چادر[ کرده است.
سوال:آیا پوشیدن مانتو با مقنعه کفایت از چادر است؟
آیت الله العظمی شیخ لطف‌ الله صافی گلپایگانی:مناسب است خانم‌ها جهت پوشش از چادر استفاده کنند.
سـوال: عده‌ای همراه با تبلیغات فرهنگی دشمن در روزنامه‌ها و سخنرانی‌هایشان می‌گویند چادر مشکی برای بانوان مکروه است و باید پوشش جدید مانند مانتو و کت و دامن با رنگ‌های متنوع جایگزین چادر مشکی شود، آیا چنین حرفی و اقدامی صحیح است؟ خواهشمندم نظر شریفتان را مرقوم نمایید.
آیت الله العظمی صافی گلپایگانی: نظر مذکور صحیح نیست و مفاسد بسیار دارد. متأسفانه در این زمان اصرار بر آشکار شدن مفاتن زن و خروج او از ستر و عفاف که حافظ شخصیت و ارزش اوست، مع الأسف می‌خواهند این امر را اسلامی جلوه دهند در حالی که اسلامی نیست.
آیت الله العظمی سیستانی: سزاوار نیست زن‌های مؤمن بدون چادر خارج شوند.
آیت الله العظمی خامنه‌ای: بهترین حجاب پوشش چادر است و چادر سیاه هم بی‌اشکال است و کراهتی ندارد.
آیت الله العظمی فاضل لنکرانی: چادر مشکی بهترین نوع حجاب است و پوشیدن لباس‌هایی که جلب توجه کند حرام است.
آیت الله العظمی بهجت: این اقدام باطل است.
سـوال: زنی که می‌خواهد به تحصیل خود ادامه دهد که بعدها شغلی حلال انتخاب کند ولی فعلا ادامه تحصیل ملازم با این است که با نامحرم روبرو شود، مثلا نزد مرد درس بخواند و یا اینکه با مردها در یک کلاس باشد، چنین تحصیلی جایز است یا خیر؟
امام خمینی: ادامه تحصیل در رشته‌های حلال اشکالی ندارد لیکن تستر پوشش داشتن از اجانب و خودداری از اختلاط با آنان لازم است و اگر ادامه تحصیل مستلزم اختلاط با اجانب باشد و مفاسد دینی و اخلاقی در بر داشته باشد، ترک کند.
لفظ بهتر، بهترین، سزاوار یا مناسب در کلام مراجع تقلید
اما لفظ بهترین یا سزاوار یا مناسب و غیره در کلام مراجع تقلید بزرگوار ما، بیانگر این نیست که زن با توجه به امکان استفاده از چادرهای مشکی می‌تواند باز هم به سراغ پوشش‌هایی چون مانتو و غیره برود. چنانچه مشاهده می‌شود، در پاسـخ به این پرسش که آیا پوشش‌های جدیدی چون مانتو و غیره می‌تواند جایگزین چادر مشکی شود؟ آیت الله العظمی بهجت فرمودند: این اقدام باطل است و آیت الله العظمی صافی گلپایگانی فرمودند: نظر مذکور صحیح نیست و مفاسد بسیار دارد.
بنابراین از لفظ بهترین و غیره در کلام مراجع تقلید بزرگوارمان در بیان کیفیت پوشش زنان چنین بر می‌آید که از بین پوشش‌هایی که با توجه به خصوصیات ذکر شده برای حجاب زنان در آیات، روایات و فتاوی دیده می‌شود و زن می‌تواند استفاده کند (مثل چادر، رداء، عبا، کساء، ملحفه و ...) بهترین حجاب چادر است چنانچه جلباب نیز همین معنا را دارد. به همین جهت چادر را به عنوان بهترین پوشش معرفی نموده‌اند لذا آیت الله العظمی صافی گلپایگانی فرمودند: چادر بهترین پوشش برای بانوان است چون تمامی مفاتن بدن را می‌پوشاند. و نیز آیت الله العظمی میرزا جواد تبریزی فرمودند: پوشاندن بدن بر زن واجب و بهترین نوع پوشش واجب همان چادر مشکی است که زن‌های مؤمنه خود را با آن می‌پوشانند.
سخن پایانی
در پایان بد نیست نگاهی به بخشی از اقرارات جاسوس انگلیسی در کشورهای اسلامی «مستر همفر» بیاندازیم. وی که سال‌های زیادی از طرف انگلیس برای برای محو اسلام در کشورهای مسلمان جاسوسی کرده است، می‌گوید: باید زنان مسلمان را فریب داد و از زیر چادر بیرون کشید، با این بیان که حجاب یک عادت است از خلفای بنی عباس و یک برنامه اسلامی نیست و لذا مردم، زنان پیامبر را می‌دیدند و زنان صدر اسلام در هر کاری با مردان شرکت می‌کردند.
مستر همفر می‌افزاید: پس از آن که زنان را از چادر و عبا بیرون آوردیم، باید جوانان را تحریک کنیم که دنبال آنان بیفتند تا در میان مسلمانان فساد رواج یابد و برای پیشبرد این نقشه لازم است اول زنان غیرمسلمان را از حجاب بیرون آوریم تا زنان مسلمان از آنان یاد بگیرند.